«قمر در عقرب» به چه معنی است؟!
در این مقاله سعی میکنیم با زبانی ساده، مفهوم نجومی قمر در عقرب را برای همراهان «مجموعه رضوی» توضیح دهیم.
هرگاه از عبارت قمر در عقرب صحبت به میان می‌آید دو حالت وجود دارد:
- قمر در برج عقرب
- قمر در صورت فلکی عقرب
اما هر کدام از این عبارات چه معنایی دارند؟
برای فهمیدن کامل مطلب، لازم است با چند مفهوم کلیدی آشنا شویم:
بُرج
وقتی از روی زمین آسمان را رصد میکنیم، اینگونه مشاهده می‌شود که در طول سال، خورشید یک مرتبه به صورت کامل به دور زمین می‌چرخد. منجمانِ قدیم، این دایره‌ی چرخش را به دوازده قسمت تقسیم کرده نام آنها را بُرج گذاشته بودند. به کل این مدار، دایرة البروج (دایره بُرج‌ها) می‌گویند.
در آن زمان‌ها برای نام‌گذاری هر بُرج، نام صورت فلکیِ خاصی که مطابق آن برج در صفحه آسمان قرار داشت را انتخاب کردند.
اما صورت فلکی چیست؟
صورت فلکی
صورت فلکی یا هم‌اختران به مجموعه ای از ستارگان گفته می‌شود که وقتی ناظر زمینی به آنها نگاه می‌کند، آنها را دارای الگوی خاصی می‌یابد، یعنی به شکل خاصی در پهنه آسمان قرار گرفته‌اند.
کاربرد صورت‌های فلکی
از دیرباز تا کنون، از صورت‌های فلکی برای شناسایی قسمت‌های مختلف آسمان، محاسبات نجومی، دریانوردی، تشخیص موقعیت، جهت یابی، ناوبری و غیره استفاده می‌شده است.
نام برج‌ها
نام دوازده برج همراه با معانی آنها به صورت زیر است:
| 1 | حَمَل (قوچ، بره) | ♈ |
| 2 | ثَور (گاو نر) | ♉ |
| 3 | جَوزاء (دوپیکر) | ♊ |
| 4 | سَرَطان (خرچنگ) | ♋️ |
| 5 | اَسَد (شیر) | ♌ |
| 6 | سُنبُله (خوشه) | ♍ |
| 7 | میزان (ترازو) | ♎ |
| 8 | عَقرب (کژدم) | ♏ |
| 9 | قَوس (کمان) | ♐ |
| 10 | جَدْی (بزغاله نر) | ♑ |
| 11 | دَلْو (آبریز: سطلی که با آن از چاه آب می‌کشیدند) | ♒ |
| 12 | حُوت (ماهی) | ♓ |
حرکت قَمَر (ماه)
از دید ناظر زمینی، ماه نیز مانند خورشید به دور زمین می‌چرخد. اما مدت زمان هر بار چرخش ماه به دور زمین حدود سی روز است. اگر دایره برج‌ها را در نظر بگیریم می‌توانیم بگوییم ماه در هر لحظه از حرکتش، در چه قسمتی از آسمان، یعنی در چه بُرجی قرار دارد.
پس مثلا اگر کسی بگوید: «قمر در سرطان قرار دارد.» یعنی ماه در محدوده ای از آسمان واقع شده است که در آن محدوده، صورت فلکی سرطان دیده می‌شود.
آیا برج فلکی با صورت فلکی تفاوت دارد؟
بله؛
از نظر مفهومی مشخص شد صورت فلکی که به معنای مجموعه ای از ستارگان است با برج، که جزیی از دایره بروج است تفاوت دارد.
اما اگر مثلا بگویند: «قمر در برج حوت است.» با «قمر در صورت فلکی حوت است.» تفاوت دارد؟
هم بله هم خیر!
زمانی که منجمان قدیم، از این روش نام گذاری برای برج‌ها استفاده کرده بودند، هر برج دقیقا در محدوده یک صورت فلکی خاص قرار می‌گرفت. یعنی برج و صورت دقیقا منطبق با هم بودند.
پس در آن زمان از نظر قرار گرفتن اجرام آسمانی، تفاوتی بین محدوده برج و صورت وجود نداشت.
اما پس از سال‌ها معلوم شد تطابق برج‌ها و صورت‌ها در طول زمان از بین می‌رود و اندکی دچار اختلاف می‌شوند. امروزه مشخص است که از انطباق قبلی، بیست و شش هزار سال طول می‌کشد تا برج و صورت فلکی دوباره بر هم منطبق گردند.
به طور مثال در زمان ما، ورود ماه به صورت فلکی عقرب حدود دو روز و نیم بعد از ورود ماه به برج عقرب اتفاق می‌افتد.
برج ملاک است یا صورت فلکی؟
با این تفاسیر وقتی در روایات گفته می‌شود قمر در عقرب را مراعات کنید یعنی باید مدت زمان قرار گیری قمر در برج عقرب را مراعات کنیم یا در صورت فلکی عقرب؟
در پاسخ به این سوال بین محققین اختلاف نظر وجود دارد و سه دیدگاه مطرح شده است:
- قمر در عقرب یعنی قرار گیری قمر در برج عقرب.
- قمر در عقرب یعنی قرار گیری قمر در محدوده صورت فلکی عقرب.
- رعایت هر دو؛ یعنی از ابتدای ورود قمر به برج عقرب تا انتهای خروج آن از صورت فلکی عقرب.
برخی دانشمندان طراز اول علوم اسلامی در عصر ما نظر سوم را مطابق احتیاط دانسته‌اند اما نظر موثق را نظر دوم یعنی قمر در صورت فلکی عقرب می‌دانند.
قمر در عقرب چقدر طول می‌کشد؟
در زمان ما و بر اساس نظریه اول یا دوم، چیزی بین دو تا سه روز طول می‌کشد. اما اگر بخواهیم احتیاط را رعایت کنیم، این مدت حدود چهار روز و نیم به طول می‌انجامد.
مراعات شرایط نجومی در روایات
آیا در روایات راجع به مراعات حالات مختلف نجومی و تصمیم گرفتن برای زندگی مطابق با حرکات اجرام آسمانی، مطالبی به ما رسیده است؟
روایات متعددی وجود دارد که مومنان را از گره زدن اعمالشان به اطلاعات نجومی و وابسته دانستن تقدیرشان به حرکات اجرام آسمانی نهی کرده است.[1] اما در خود منابع روایی موثق، احادیثی وجود دارد که مومنان را ترغیب به رعایت برخی احوالات نجومی می‌کند.
برای جمع بین این دو گروه از روایات، شایسته است همان مواردی که معصومین (علیهم السلام) به ما معرفی کرده‌اند را مراعات کنیم اما بیش از آن خود را درگیر مطالب نجومی برای پیش‌گویی نکنیم. چرا که به گفته اهل بیت (علیهم السلام) ممکن است ما را به غیب‌گویی و جادوگری و کفر و آتش جهنم بکشاند.
مراعات چه موارد نجومی در روایات ذکر شده است؟
رعایت قمر در عقرب و روزهای ابتدا، وسط و انتهای هر ماه قمری و برخی روزهای خاص هفته، برای اعمالی چون: ازدواج و زناشویی، روزه داری، مسافرت، نمازهای خاص و … برخی از مواردی هستند که در روایات به آنها اشاره شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره می‌توانید به کتاب‌هایی نظیر مفاتیح الجنان، حلیة المتقین و دیگر کتب و روایات مربوط به سبک زندگی اسلامی رجوع نمایید.
چه کارهایی را در زمان قمر در عقرب نباید انجام داد؟
در روایات متعددی بیان شده است که هر کس در زمان قمر در عقرب به مسافرت برود یا ازدواج نماید، خوبی و خوشی نبیند.[2] اما از آنجا که در دیگر روایات، زمان‌هایی با عنوان سعد و نحس ذکر شده‌اند و توصیه شده از برخی دیگر از کار‌ها دوری یا به آنها اهتمام شود، اگر بتوانیم اصطلاحا الغاء خصوصیت کنیم، می‌توان گفت بهتر است در ایام قمر در عقرب، از شروع کارهای مهم زندگی اجتناب کرده چند روز صبر کنیم تا قمر از عقرب خارج شود.
اگر مجبور شدیم کار مهمی را در زمان قمر در عقرب انجام دهیم چه باید کرد؟
همین موضوع در روایات هم مطرح شده است و معصومین (علیهم السلام) برای از بین بردن نحوست ایام فرموده‌اند: صدقه داده و آیة الکرسی خوانده شود.[3]
به طور کلی اگر خواستیم کار مهمی را در این ایام انجام دهیم، با صدقه دادن، خواندن آیة الکرسی، خواندن مُعَوَّذَتین (سوره های فلق و ناس)، به همراه داشتن حرزهای معتبر و خواندن دعا قبل از شروع کار و آغاز کار با یاد و نام خدا و توکل بر او، می‌توانیم آثار سوء را از بین ببریم.
یکی از پرخاصیت ترین و توصیه شده ترین حرزهایی که دفع بلا می‌کنند، حرز کبیر امام جواد (علیه السلام) می‌باشد. این حرز توسط «مجموعه رضوی» مطابق با دستور العمل روایات تهیه می‌شود تا صاحب آن، از خواص کامل حرز بهره‌مند گردد.
حرز امام جواد (علیه السلام) و قمر در عقرب
در روایت مربوط به حرز امام جواد نیز راجع به مراعات قمر در عقرب مطالبی به شرح زیر بیان شده است:
« … فَإِذَا أَرَادَ شَدَّهُ … وَ لْيَتَوَضَّأْ … وَ لْيُصَلِّ … فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا فَلْيَشُدَّهُ عَلَى عَضُدِهِ الْأَيْمَنِ … وَ يَنْبَغِي أَنْ لاَ يَكُونَ طُلُوعُ الْقَمَرِ فِي بُرْجِ الْعَقْرَبِ … »[4]
«… پس زمانی که بخواهد [حرز را] ببندد … و باید وضو بگیرد … و باید نماز بخواند … پس وقتی از آن فارغ شد باید [حرز را] بر بازوی راستش ببندد … و شایسته است که طلوع قمر در برج عقرب نباشد …»
در متن روایت وارد شده است که برای خواندن نماز و بستن حرز برای اولین بار، شایسته است قمر در عقرب نباشد.
همان طور که مشاهده شد، آنچه در روایت برای مراعات ایام قمر در عقرب آمده است، مربوط به کتابت آن نمی‌شود. با این حال، «مجموعه رضوی» به جهت احتمال تاثیر هر چه بیشتر، خود را مقید به رعایت ایام قمر در عقرب می‌داند و حرز را در آن مواقع کتابت نمی‌کند.
همچنین «مجموعه رضوی» به نیتِ دارندگان حرز، مبادرت به پرداخت صدقه و انجام فعالیت‌های عام المنفعه می‌نماید.
«برای اطلاع از تقویم قمر در عقرب ۱۴۰۲ اینجا را کلیک کنید»
[1] دررالاخبار همراه با ترجمه؛ ص۴۱۹
[2] کافی؛ ج۸؛ ص۲۷۵: «… من سافر أو تزوج والقمر فی العرب لم یری الحسنی»
[3] بحار الانوار؛ ج۵۶؛ ص۳۱ : «من تصدق بصدقة اذا اصبح دفع الله عنه نحس ذلک الیوم»
[4] سید بن طاووس؛ مهج الدعوات و منهج العبادات؛ ج۱؛ ص۳۹
سلام وعرض ادب مطالب خوندم خیلی آموزنده ومفیدبودخداخیرتون بده که این
همه زحمت میکشین خسته نباشین ..تشکرفراوان ،🙏
سلام ممنون از مطلب خوبتون و زحمتتون
خدا خیر کثیر بشما بدهد
با سلام .ممنون از مطلب مفید و عالیتون.خدا قوت
با سلام بسیار عالیییی
شکر
با سلام حضور محترم مجموعه رضوی و مدیر محترم و خسته نباشید و خدا قوت 🌸 متنی که فرستادید رو خواندم بسیار مفید و عالی بود خداوند خیر دنیا و آخرت به شما عطا کند که به فکر سلامتی ما هستید تا با دانستن این مسائل خطرها و حوادث رو از خودمان دور کنیم ؛ هر جند همه چیز دست قدرتمند خداوند است اما اینها قول خداوند و اهل بیت علیهم السلام است و تاثیر خود را دارد و ما هم انشاءالله عمل میکنیم 🌺 خداوند به همه شما سلامتی و نور ایمان و معرفت نصیب کند انشاءالله 😊🌸 اجرتان با مادرم زهرا 🌺
سلام
از توضیحات کوتاه وساده شما کمال تشکر را دارم
بسیار عالی بود. ممنون از زحماتتون.
اجرتون با جوادالائمه علیه السلام
ممنونم
عالی و مفید